Γρηγόριος Καρανικόλας: Ένας συγγραφέας και συνθέτης που ανανεώνει τη διδακτική της μουσικής

Ο Γρηγόριος Καρανικόλας – ή αλλιώς γνωστός στη βιβλιογραφία της Μουσικής Επιστήμης ως Grégoire de Vonlette – συζητάει μαζί μας για τα νέα του βιβλία, που κυκλοφορούν από τις Εκδόσεις Τσεκούρα (Θεσσαλονίκη, 2020). Ο ίδιος όντας πολυπράγμων, φιλόλογος, συνθέτης, ιστορικός και θεωρητικός της Μουσικής, με αξιοζήλευτες σπουδές για το νεαρό της ηλικίας του, αντιλαμβάνεται τα κενά και τις ανάγκες στη σύγχρονη μουσικοδιδακτική, εντός ή εκτός Ωδείων, και με τον τρόπο του συμβάλλει στην αναμόρφωση, όχι μόνο του διδακτικού υλικού αλλά και του τρόπου πρόσληψης των μουσικών γνώσεων.

Ο λόγος, λοιπόν, απευθείας σε εκείνον…

Αδιαμφισβήτητα, η πολύπλευρη προσωπικότητά σας δεν περιορίζεται σε λίγες γραμμές. Όμως, ας κάνουμε μια προσπάθεια προς την ανακάλυψη των πιο ευαίσθητων πτυχών της ψυχοσύνθεσής σας, όντας μουσικός θα έχετε ουκ ολίγες. Μπορείτε, λοιπόν, για αρχή να συστηθείτε στο αναγνωστικό κοινό μας;

Το καλλιτεχνικό μου ψευδώνυμο είναι Grégoire de Vonlette. Με αυτό υπογράφω τις μουσικές μου συνθέσεις αλλά στην καθημερινότητά μου είμαι «απλώς» ο Γρηγόριος Καρανικόλας. Είμαι γλωσσολόγος και μουσικός, αλλά ενδιαφέρομαι για διάφορα πεδία, ενίοτε πολύ απομακρυσμένα από αυτά που σπούδασα (π.χ. θεολογία, θετικές επιστήμες κ.ά.). Νομίζω ότι μία ποιοτική τέχνη και μία ανυπόκριτη εσωτερική ζωή, προϋποθέτουν μία φιλοσοφική στάση που μόνιμα εξερευνά, τρόπον τινά σε ένα ουμανιστικό πλαίσιο, ενάντια στην υπερεξειδίκευση που επιτάσσει η σημερινή τεχνολογία. Αυτό ενέχει υψηλούς κινδύνους, αλλά είναι η μόνη δικλείδα για την σφαιρικότερη θεώρηση των πραγμάτων.

Πώς αποφασίσατε να ασχοληθείτε με τη διδακτική της Θεωρίας της Μουσικής και της Αρμονίας, δεδομένου ότι οι περισσότεροι μουσικοί επιλέγουν να ασχοληθούν, τουλάχιστον κατά κύριο λόγο, με τη διδασκαλία ενός συγκεκριμένου μουσικού οργάνου;

Δούλεψα για πολλά χρόνια στο Ωδείο Βορείου Ελλάδος και τώρα στο δουλεύω στο Ωδείο «Εν Τέχνη». Ως συνθέτης ήταν λογικό να διδάξω θεωρητικά της μουσικής. Φοιτούσα ακόμη, ενώ παράλληλα δίδασκα. Αυτή η διττή ιδιότητα μαθητή-δασκάλου (ταυτόχρονα), οδήγησε μοιραία μπροστά σε παιδαγωγικά ερωτήματα που δεν ήμουν σε θέση να απαντήσω. Από την άλλη η πολυπραγμοσύνη με πίεζε να αγωνίζομαι περισσότερο ώστε να διατηρήσω την ποιότητα. Έτσι ένας τρόπος υπήρχε για να έχω την συνείδησή μου ήσυχη: να γράψω βιβλία ώστε να διδάσκω όσο το δυνατόν καλύτερα.

Ποια ανάγκη, βαθύτερη επιθυμία, ή ακόμα και προσωπική φιλοδοξία σας οδήγησε να συγγράψετε τρία τόσο πλούσια πονήματα επί της Θεωρίας της Μουσικής και ένα βιβλίο «τηλεγραφικής» Αρμονίας;

Αυτό που κατάλαβα από την θητεία μου στα ωδεία είναι ότι οι ισορροπίες στην ιδιωτική εκπαίδευση διαφέρουν πολύ από αυτές στην δημόσια. Αυτό που με ενοχλούσε ιδιαίτερα είναι ότι τα μουσικά συγγράμματα στην ελληνική πραγματικότητα είναι ανεπαρκή –αν μη τι άλλο. Αυτό σημαίνει ότι λόγω της μικρής αγοράς δεν υπάρχει σαφής στόχευση των μουσικολογικών βιβλίων που κυκλοφορούν. Είτε θα γράφονται ακαδημαϊκά συγγράμματα, άκρως εξειδικευμένα και συνήθως αξιόπιστα, είτε απλουστευμένα γενικευτικά εγχειρίδια που προσπαθούν να καλύψουν όλες τις χρήσεις. Αυτό σημαίνει ότι ένας καθηγητής ωδείου στερείται των απαραίτητων εργαλείων για να διδάξει!

Τι το ιδιαίτερο-διαφορετικό περιλαμβάνουν τα εν λόγω πονήματα; Ή με άλλα λόγια, γιατί αξίζει, κατά τη γνώμη σας, να ενταχθούν στο πρόγραμμα διδασκαλίας ενός ελληνικού Ωδείου;

Ως φιλόλογος που διδάσκει πολλά φιλολογικά μαθήματα (όχι σε σχολείο όμως), αναγνωρίζω την σοφία της δημόσιας παιδείας που απαιτεί ένα τουλάχιστον εγχειρίδιο ανά τάξη. Αυτό λοιπόν προσπάθησα να κάνω: στόχος μου είναι να κάνω μία ολοκληρωμένη σειρά ωδειακών εγχειριδίων, απολύτως προσαρμοσμένων στις ανάγκες του εκάστοτε μαθήματος. Αυτή η σειρά έχει το όνομα ‘Thesaurus Conservatorii’, δηλαδή «Θησαυρός Ωδείου». Το κακό με τα μουσικά βιβλία που κυκλοφορούν είναι ότι προορίζονται για τους εκπαιδευτικούς ενώ οι μαθητές αρκούνται σε φωτοτυπίες. Αυτή η τσαπατσουλιά, δεν νομίζετε ότι είναι καιρός να παύσει, εν έτει 2021; Το μεγάλο λάθος –επιμένω!– είναι η ταύτιση βιβλίου δασκάλου-μαθητού, προφανώς για καλύτερες πωλήσεις…

Υπήρξαν άνθρωποι ή καταστάσεις που κατά την πορεία συγγραφής των βιβλίων λειτούργησαν, έστω και πρόσκαιρα, ως ανάχωμα στη σκέψη σας;

Ναι! Σαφώς και υπήρξαν! Έχω μεγάλη πικρία για τον ενδοωδειακό πόλεμο που υφίσταται όποιος προσπαθεί να αλλάξει πάγιες πρακτικές. Υπήρξαν πολλές μη ιδανικές συμπεριφορές, αλλά δεν θα ήθελα να μπω σε έναν πόλεμο μικροπρεπειών. Άλλωστε νομίζω ότι πρέπει να πιέζουμε τον εαυτό μας για το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα και όχι να αναλωνόμαστε στις φιλονικίες. Πάντως έχω γνώση ότι πολλοί είναι άκρως αντίθετοι με την ποιοτική διδασκαλία που επιδιώκω, ιδίως δεδομένης της πελατειακής φύσεως των μουσικών σχολών. Παρά όμως τον πόλεμο που υπέστην, με την βοήθεια του Θεού, ο Εκδοτικός Οίκος Τσεκούρα εξέδωσε την Α΄, Β΄, Γ΄ Θεωρία και την «Τηλεγραφική Αρμονία». Σήμερα μπορεί κανείς να βρει τα βιβλία αυτά στο μουσικό βιβλιοπωλείο «Μαυρομουστάκης», ή στην «Μαθηματική Γωνιά» (δλδ. στις Εκδόσεις Τσεκουρα). Ίσως εν τέλει ο μεγαλύτερος εχθρός μου να είναι ότι είναι έγχρωμα και πολυσέλιδα (υψηλό κόστος).

Ποια είναι τα σχέδια σας για το προσεχές χρονικό διάστημα και τα όνειρα σας για το μέλλον, αναφορικά με τη συμβολή σας στη διδασκαλία της Μουσικής;

Όπως προανέφερα στόχος μου είναι ο «θησαυρός ωδείου», δηλαδή μία κάλυψη όλων των ωδειακών μαθημάτων από τα αντίστοιχα εγχειρίδια κάθε τάξης. Αυτή την διετία έχω καταπιαστεί με την Ιστορία της Μουσικής. Πρόκειται για δίτομο έργο που σαφώς στοχεύει όχι στο να αναγνωσθεί, αλλά να διδαχθεί! Σε μικρότερο βαθμό έχει προχωρήσει και η Μορφολογία. Το γεγονός ότι γράφω για τόσες πολλές τάξεις και τόσο διαφορετικά αντικείμενα, είναι ο συνήθης μώμος που μου προσάπτεται κυρίως από ακαδημαϊκές φωνές… Ωστόσο εγώ θεωρώ, ότι εκτός από το ότι είναι απαραίτητη μία συστηματική ραχοκοκαλιά της μουσικής εκπαίδευσης, το γεγονός ότι το ίδιο άτομο συγγράφει μία ολοκληρωμένη σειρά βιβλίων, αποτρέπει κενά και χάσματα μετάβασης από μία ωδειακή βαθμίδα σε μία άλλη (θεωρία/αρμονία/αντίστιξη/φούγκα).

Καλή Τύχη Γρηγόρη! Με την ευχή μας τα νέα σου βιβλία να ταξιδέψουν όσο πιο μακριά, δίνοντας μια νέα πνοή στην κατανόηση των μουσικών όρων και εννοιών.

Ευχαριστούμε πολύ τον κ. Γρηγόριο Καρανικόλα για τη συνέντευξη!

Πηγή: Athens Art